بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ

انتشار در صفحه اندیشه اطلاعات 7خرداد 1402کاشان صنعتی یا فرهنگی؟ طرح باغ‌موزه وکریدرهای فرهنگیِ بینِ شهریآینده و نوع توسعه و رشدِ موفق شهرها نیز چونان کشورها در احاطه عوامل و پارامترهای مختلف است و با نگاه جامع و کلان‌نگری چون آمایش سرزمینی و پایداری، بنا به شرایطِ هر زمانه مشخص میشوند. امروزه سخن از یک الگوی واحد و صلب و لایتغیر و تعصب و اصرار بر آن، با مقتضا و جایگاه پیچیده، نسبی و چند رشته ای توسعه، در تعارض است. اما چیزی که مورد اجماع و وفاق جهانی است و تجارب اکثرکشورهای موفق و حتی ناکام آن را ثابت می‌کند، تاکید بر«پایداری و موزون بودن توسعه» sustainability در کلیه سطوح اعم از محلی و ملی و جهانی است . یعنی« توسعه برای همه گروه ها و نسل ها و برای و همراه و همدلانه با انسان و محیط زیست» . از این رو سخن از دو قطبی های سفت و سخت مانند توسعه صنعتی یا فرهنگی برای شهر نیز دشوار و برای آنکه به جزمت غیرقابل تحقق یا عاجز از راست‌آزمایی نیانجامد باید با دیدن و توجه و التفات عملی به همه عوامل و خاصه نمونه‌ها وتجارب رخ داده تاریخی، صورت گیرد. نمونه هایی که اعتقاد به برتری وهژمونی توسعه صنعتی و ایجاد اشتغال با صنعت را هرچه بیشتر تضعیف می‌کند.[i]قابل ذکر است در این مناقشهِ صنعت و سنت، منظور از صنعت نه صنعتگریِ سنتی و خانگی و مبتنی بر دست و تکنولوژی‌های اقلیم-بنیاد و سبک، بلکه صنعت موج دومی تافلری، بزرگ مقیاس و وارداتیِ کثیر الآثار یا نوع سنگین و آلاینده و فاقد نسبت با سنت و فرهنگ است. وگرنه شهری چون کاشان بنا به شواهد وشهادت اکثر گردشگران هر عصرش، شهری صنعتگرانه و با رونقی منبعث از آن بوده است .خاصه در عصر صفوی و فرمانداری 15 ساله آقاخضرای نهاوندی(و ترور مشکوکش در حضور شاه عباس (1000-101 بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

انتشار در صفحه اندیشه اطلاعات 6 تیر و 11تیر 140چشمِ اسفندیارِ توسعه رشد، پیشرفت و توسعه عمدتا واژه‌نامه‌هایی از کتاب مدرنیسم تلقی می‌شوندکه خود بسان یک گفتمان ازدرخت جنبش دایره‌المعارف سربازکردند و اینک محور دانشنامهِ مدرنِ ما شده‌اند. چه آنکه گذشتگان ما کمتر خود را در گفتمان‌های رشد و پیشرفت و حتی توسعه می‌دیدند یا تعریف می‌کردند واحتمالا دلیل عمده آن نگرش دوری و بازگشت ازلی و جاودان و تکرارِ مکرر رابطه طبیعت- انسان و تداوم یکنواخت نسل اندر نسل آدمیان و چه بسا پذیرش زیستن و بعبارتی اسارت در چرخه کارما وتناسخ هستی بود.چه‌بسا، گاه هماهنگی ذهنی و عینی انسان با جهان/طبیعت و سنت هم اجازه طغیان و دگرگونی بنیادی و برآشفتن نگاهِ مسلطِ حاکم و عمدتا تئولوژیک (شورش پرو مته‌ای) و غلبه قدرتهای جبری یا قهری پدرسالار یا قبیله سالار را چندان نمی‌داد. اما اینک که که تغییر و دگرگونی و جسارت بکارانداختن عقل خود بنیاد و فردگرا و رها از قیود سنت و قدرت (البته تاحدودی!)، نقطه پرگار و مرکز دایره وجود شده و انسانِ عقل‑بنیاد و خودآیین مثلا تعین‌بخش عالم تلقی میشود، ما خود را چگونه می بینیم. تغییر و دگرگونی و سرعت و حدت و کیفیت تحولات چگونه باید باشد تا بصورت انفرادی یا اجتماعی آنها را مثبت و مطلوب تلقی کنیم و چرخشت و دگرگونی های مهم (ونه عادی و دوری) را آسیب شناسانه ومخل نبینیم؟آیا می توان به این موضوع با استعانت از یک کلیدواژه حیاتی یعنی چشم‌انداز اندیشید؟بطور خلاصه در این جستار میخواهیم سه وادی رشد، پیشرفت و توسعه را با چشم‌اندازداشتن، چشم‌انداز ساختن و چشم‌انداز فزودن یا بعبارتی حفظ، خلق و گسترش افق های نو و دگرگون ساز و دوربردگرایی مرتبط بدانیم. به طور ساده تر اگر به یکباره و برای بار دوم و بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

این جستار در 4شهریور1399 در پایگاه انسانشناسی  درج شده است   سفری به  اردهارِ اسطوره ای / اَشَی ِنیک، شهریار بزرگوار ِبُرزمند ِخوب ستوده را می ستاییم که چرخ‌ها [ی ِگردونه اش]، خروشان [ است ]؛ که نیرومند، پاداش بخش، درمانگر، بسیار هوشمند و تواناست.اشی دختر اهوره مزدا وخواهر امشاسپندان است. اوست که با خرد سوشیانتها فراز آید.(اوستا،ارت یشت(اشی یشت)، کرده یکم،بند 1و2) در ناحیه ای ازجبال کهن، دو کوه  همنشین  وموسوم به اردهارکوچک و بزرگ(تیز و کُل)،خواهر وبرادر وار، افراشته بر یک تن و پیکر ، از دور ابهت و عظمت دیگری دارند. رستاق وَرِاَردِهار( بقول مولف تاریخ قم،ص177)، تا قم و کاشان واصفهان شهره تاریخ و جغرافیا و فرهنگ است که اگر چنین نبود جغرافیدانان و مورخان سده 3تا7 نامی از عجایب قرای آن نمی بردند. اینک که ازپس قرون  و اکتشافات، راهها، شاهراه شده و آهن و خودرو جای استر و قاطر را گرفته و بشریت مدرن طبیعت زدایی کرده، جبر جغرافیا هم در پای اختیار و هجوم تکنولوژی زانو افکنده و بظاهر کوه و عوارض جغرافیایی دیگر نباید از مهابت دیروز برخوردار باشد، اردهارهنوز مهیب است و ستبر. ایستاده، آهنین، قامت افراشته و متین.  در انتظار و در تیررس چشم های  دور و نزدیک. این را از همان شاهراه  های آسفالته دور تا دورش هم میتوان دید؛ که از هر کدام از جاده های کمربند و حولش بنگریم،تن و قامت و ستیغش  خود می نمایاند. چه از جاده دلیجان -اصفهان، چه کاشان- نراق- دلیجان،چه کاشان- میمه  و  چه آزادرا های کاشان- تهران. روستاها و ده های آرمیده بر دامنه های چند جانبه آن که جای خود دارد. دامنه هایی که راحترین محل صعود را از روستای بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

منتشره در 19مهر1400 در وبگاه انسان شناسی و روزنامه اطلاعات  مهر 1400شُعبده مرگ و خزانِ خاطره ها  / اگر به قول فردوسی«شکاریم یکسر همه پیش مرگ»، پس فنا و زوال مرگ را چگونه باید درخود حل و هضمِ فکری و روحی کرد؟ ما گریز و چاره ای جز مرافقت و مصاحبت با مرگ در لجه و لحظه ای نامعلوم و نامنتظر، اما محتوم و مختلف نداریم. زیستن و زندگی ما در سایه و همراهی نیستی درهم تنیده و خود چون هستی است و خبری از نیستی نمی گیریم. شاید این فرایند زیستی ما،یعنی زایشِ زندگی در پایه و پویشِ مرگ، بس ناجوانمردانه و متعارض و تلخ باشد،ولی کدام موجود جهان چنین نمی‌زید؟ هر رستن ورویشی، خود به مثابه سالگرد مرگِ مردگانی از جماد و نبات و گیاه و حیوان است و یادآور سالی به یغما رفته اما تجدید شده. اما در موجود انسانی، مرگ و نشور گونه دیگری است. این دو رویداد (درگذشتن و رستاخیز)برای انسانی مجهز به عقل و عاطفه که یکبار می‌زید وبرای بیشتر ما چونان دو روی یک سکه دیده نمی‌شود، یا لااقل قابل تجربه و رویت و احساس به منزله امری تک ساحتی و یک جهانی و وحدت وجودی نیست. از اینرو، رویه ظاهر مرگ فاجعه است و تراژیک، یک طرفه، بن بست و پایان. اما همین کوری و عدمِ اشراق و اشراف به سویه های دیگر هستی و هستنده‌ها‌ست که ناگوار و گران‌بار است و چنین جذبه و چنگال مرگ را بزرگ می‌کند. ولی چه می‌توان کرد که بشر نمی‌تواند از ظرفیتهای وجودی و خاکی و جسمانی‌اش برهد و برگذرد. پس باید مرگ را هم به مفاهمه و زیر بال و پر خویش درآرود.در ادامه نگاهی موجز و فوری به این پدیده می‌اندازیم.ما فانیانِ تازه به دوران‌رسیده، مرگ را به سه گونه در آغوش می گیریم و پدیدار شدنش در چشم فانیان و ناظران، یا مردگان و زندگان(و در عمل همان اطرافیان) به بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

این جستار در 27دی،4 و11 بهمن 1400 در وبگاه انسان شناسی و درروزهای  و  بهمن 1400 در صفحه اندیشه روزنامه اطلاعات با عنوان خلا توسعه فرهنگ بنیاد منتشر شده استانارستانِ لعل‌بار: خلاء توسعهِ تاریخ و فرهنگ‌بنیاد/ «آب این رودخانه  که ... مصب و رفتن آن با قمرودست،اصل این، از ناحیت ثیمره است که ز منبعی و موضعی که بنزدیک قریه اسفیده است از ناحیت ثیمره کبری ... . آنجا کوهی است که ... از جهت آن کوه وطرف؛آنراجانان خوانند،آب از آن بیرون می آیدو در رودخانه اصفهان می رود که آنرا زنده رود می خوانند.آب یک طرفِ دیگر کوه-که آن را مانان می خوانند-به جانب  نیمور و نیزار و از آنجا بقم روان است»(378ق/قمی/ تاریخ قم) «گویند هیچ بنایی از گچ و آجر،... شکوهمندتر از ایوان کسری نیست. در مداین، هیچ بنایی سنگی، زیباتر از قصرشیرین نیست… و هیچ بنایی از خشت و گل، خوش منظرتر از بنای تیمور، روستایی از اصفهان نیست و در این بنا تصویرها و اخبار و پندهای شگفت‌انگیزی است؟» ( 290ق/ ابن فقیه/البلدان) «ازغیرراهی که سابقا رفته بودم، ازراه جاسب بسمت قم حرکت کردم. از نخجیروان  گذشته بکوه پرآب و علف باصفای پردره و سنگ  جاسب برامده تا بجاسب فرودآمدم»( خرداد 1295 ش/حاجی سیاح/خاطرات)  *****اگر قرارباشد وارد بازی به اصطلاح «پدر‌و‌مادر‌شناسیِ حیطه‌ها و علوم و برنامه‌ها و... » شویم و برای جهانگردیِ مدرن ایران پی‌افکن یا  founding father تعیین کنیم، این عنوان باید به حاج سیاح محلاتی رسد که نه فقط در گردشگری بل در تاریخ معاصر و خاصه مشروطیت هم نقش و حق او چندان دیده و گذارده نشده است. سخن از تغییر گفتمان گردشگری و جهاندیدگی در ایران با او قابل طرح است و می توان او را لولای پاراد بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

    کرونا آزمون ساز و مجال آفرین  بررسی  نهادها هایی است که اینک یک ان و ناخواسته در حرکتی اسلوموشن وار( توگویی به قصد ویدیو چک بازی وعملکرشان در بازی جامعه،) متوقف شده و باز ایستاده اند. نهاد های بهد بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

زاگرس-گردی شما را از هردو سو به امن  وقرار میرساند. از یک سو مناطق نفتخیز چندپارچه واز سویی اصفهان پراز شهرک و جمعیت. توگویی تفاوتی عجیب در دو سوی این خط الراسِ زاگرس قرار دارد. «شرکت شهرهای نفتی» همچ بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

کتاب یا ژانر ادبی/ نوشتاریِ مصاحبه شاید امروز یکی از جدیدترین و قابل توجه ترین گونه های نشر برای ثبت و مستندسازی و بهره برداری اهل علم و فرهنگ باشد. در این گونه از کتابت، مصاحبه گر و مصاحبه شونده یک ی بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب

انتشار زندگينامه خودنوشت علي النعيمي مديرعامل سابق آرامكو و وزير نفت عربستان در طول چند دهه  تحت عنوان« برامده از صحرا» فرصت و ماده مغتنم و خوبي را براي مرور و بازنگري و درس آموزي از تحولات صنعت نفت در عربستان و خاورميانه فراهم مي سازد.نوشته حاضر با مروري بر اين كتاب چندين مولفه و عنصر كليدي و قابل اعتنا براي سياستگذاران و سكانداران دولت و نيز صنعت نفت ما را پيش خواهد كشيد.

بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...

اکنون شما رفته اید،تو و مادرم که از از کودکی و سالهای غفلت و سرخوشی ودرست در برفی ترین روزهای اسفند 58  پر کشید.اینک ما تنهای تنها شده ایم. وکیست  که در این سرای بی کسی معنای واقعی تنهایی را بچشد و در بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...ادامه مطلب