خلق آثار فرهنگی بر خوانِ نفتی

در تاریخ فرهنگ و کتابت، تولد و خلق کمتر اثر و نوشتاری است که از پیرامون و زمینۀ اجتماعی به‌ویژه حمایت مستقیم و غیرمستقیم دستگاه و دیوان و نهادهای حاکمیتی متأثر نباشد. از تواریخ و دیوان‌ها و مُعجم‌ها و مسالک‌وممالکِ کهن روزگاران عصر رسایل و دیوانداران و مستنسخان گرفته تا نتایج پژوهشی عصر اطلاعات و پایگاه داده‌های عظیم امروز.

در این نوشته قصد داریم به دسته‌ای اقدامات و حمایت‌های دولتی، آن ‌هم از نوع نفتی، بپردازیم که به‌ظاهر کوچک و در مقایسه با طرح‌های کلان نفتی، کم‌هزینه بوده و بعضاً جنبۀ فردی داشته‌اند و به همین دلیل هم کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ اما پیامدها و تأثیرات آن‌ها از فرد مورد حمایت خارج و به لحاظ اجتماعی بسیار عمیق و ماندگار شده است. به‌گونه‌ای که با گذشت سالیان دراز از فعالیت نهادی چون شرکت نفت و هزینه شدن بودجه‌های این‌چنینی صرفاً آثار این هزینه‌ها و اقدامات فرهنگی باقی مانده است . تأثیراتی که به‌واسطۀ درج در فرهنگ و اندیشه و تبدیل به میراث معنوی نسل‌های بعد، ضریب نفوذ و رتبه‌ای بالاتر از تأثیر آثار مادی و فیزیکی در ماندگاری و جاودانگی و ادای دین به جامعه در مقیاسی تاریخی و زمانی می‌گیرند. به‌عبارتی‌دیگر، تأثیر این حمایت‌ها از زمانه و زمینة اصلی اجرای آن‌ها خارج و با گذر از نسل‌های مختلف، روزبه‌روز بر آن‌ها افزوده و ارزشمندتر می‌شود. این اقدامات همان حمایت از تحقیق و پژوهش یا سفرهای مطالعاتی و درنهایت تولید آثار ماندگار علمی و فرهنگی (در این‌جا شکل‌گیری سه کتاب ارزشمند) است.

بر آستانه دروازه های خراسان بزرگ...